ΜΕΤΟΧΙ ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ -ΠΡΟ ΤΟΥ 1694- ΣΤΟΝ "ΠΑΝΩ ΑΓΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ" ΣΑΜΟΥ

ΙΩΑΝΝΑ Π. ΠΑΡΑΦΕΣΤΑ- ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ

(1)Αριστερά ο ναός Αγ. Κωνσταντίνου και τμήμα τού χωριού"Κάτω Άγιος"

Ο "Πάνω Άγιος Κωνσταντίνος" στη Σάμο συμπεριλαμβάνονταν στους "Εξη Μαχαλάδες (Συνοικίες ή Γειτονιές)  των "Βουρλιωτών" (Μαργαρίτες, Βαλεοντάδες, Μανωλάτες, Νενέδες, Σταυρινήδες Αγ.Κωνσταντίνος). Βρίσκεται στις παρυφές τού όρους Αμπελος σε ελάχιστο υψόμετρο, περίπου 20μ.. Κατοικήθηκε στις αρχές τού 18ου αιώνα (ή και νωρίτερα) και πήρε το όνομά του από το ομώνυμο μετόχι, σε αντίθεση με τις άλλες συνοικίες που πήραν τα ονόματά τους (σύμφωνα με τον Εμ.Κρητικίδη) από τούς πρώτους οικιστές τους ⁽¹⁾. Σταδιακά αναπτύχθηκε το επίνειο, ο "Όρμος",   με την εγκατάσταση κατ΄ αρχάς εκεί "ταβερνών" οινοποιείας και αργότερα με  οικήματα που κτίστηκαν κατά μήκος τής παραλίας. Ονομάσθηκε δε  "Κάτω Άγιος Κωνσταντίνος" και απέχει από το παλιό χωριό περί τα 500μ. 

Φ.1999 - Ν.Δ. έποψη τού ναού

Φ.1999 - Β.Δ. όψη

Φ.1999 - Β.Α. έποψη και το Ιερό

 

Ο Εμμ. Κρητικίδης   το 1869  στην "Τοπογραφία"  έδωσε την εξής  πληροφορία: "Πρός ανατολάς τού κωμιδίου τού αγίου Κωσταντίνου κατά την θέσιν Πασαλή, ένθα εκτίσθη το ναϊδιον τού αγίου Νικολάου φαίνονται ίχνη κώμης, ως μ΄ανέφερεν ο Α.Κουτσώνης, αλλ΄αδυνατώ να ορίσω άν ήναι ίχνη αρχαίας, ή μεταγενεστέρας κώμης, μή ιδών αυτά". 

Για την ίδια τοποθεσία έγραψε και ο  Επ. Σταματιάδης περί το 1886: "Φαίνεται δέ  ότι καί οί αρχαίοι αυτόθι είχον πόλισμά τι, διότι ανατολικώς τού αγίου Κωνσταντίνου, εν θέσει καλουμένη Πασπαλή, άχρι τού νύν δείκνυνται ίχνη παλαιών κτιρίων"⁽²⁾.  

Γνωρίζουμε ήδη ότι στη βόρεια παράκτια ζώνη τής Σάμου υπήρξαν αρχαία πολίσματα που κατοικήθηκαν και στα παλαιοχριστιανικά  χρόνια, εγκαταλείφθηκαν όμως κατά τις αραβικές επιδρομές τού 7ου αιώνα, οπότε οι κάτοικοι κατέφυγαν σε οχυρές πόλεις (κάστρα) μέχρι το 1476 κατά την λεγόμενη "ερήμωση" τής Σάμου. Η πλησιέστερη στον Άγιο Κωνσταντίνο περιοχή ήταν ο Κάμπος Βουρλιωτών , για τον οποίο ο Επ. Σταματιάδης αναφέρει πλήθος λαξευτών μαρμάρων και επιγραφών καθώς και αναγλύφων παραστάσεων. Σήμερα  σώζεται ακόμα αρχαία ύλη στον ερειπωμένο ναό τής Αγίας Αναστασίας,  καθώς και το παλαιοχριστιανικό φρούριο "Σουβάλα". Βυζαντινά μέλη βρήκαμε και στο γειτονικό Μοναστηράκι τού Ιωάννου Προδρόμου τού Θερμαστή. Ορεινότερα δε στην περιοχή "Καστανόλογγος" τού όρους "Αμπελος" ή "Καρβούνης" γύρω από το εξωκκλήσι τής Παναγίτσας υπήρχε σε αφθονία βυζαντινή κεραμική. Συνάγεται απ΄ αυτά τα δεδομένα ότι η ευρύτερη αυτή περιοχή κατοικήθηκε σε παλαιότερους χρόνους.

Φ.1999 - Δυτικά ο εξωνάρθηκας

Φ.1999 - Το κωδωνοστάσιο στα δυτικά

Φ.1999 - Λεπτομέρεια στεγών 

 

Το Μετόχι τού Αγίου Κωνσταντίνου ανήκε στη Μονή Βροντά:

Στο Συγγίλιο τού 1745 τού Κυρίλλου Ε΄ δίνεται έμφαση από τον Πατριάρχη Κύριλλο στην αναγκαιότητα διαφύλαξης των εκκλησιαστικών εγγράφων από τούς πατέρες των Μονών, εξ αφορμής ότι τού προσκομίσθηκε εκ των υστέρων Συγγίλιο τού 1694 τού Ιερεμίου (το οποίο και επικύρωσε), όπου  καταγράφονταν τα μονύδρια, εκκλησίδια και μετόχια  τα εξαρτώμενα στη Μονή Βροντά (25 στον αριθμό). Μεταξύ αυτών καταγράφεται: "...μετόχιον τού αγίου Κωνσταντίνου εν τοποθεσία Κώστα, άντικρυ τούτου εξωκκλήσιον τού αγίου Ιωάννου τού Θεολόγου και έτερον τού αγίου Νικολάου"⁽³⁾.

Στον Κώδικα Αρ.90 τής Ι.Μητροπόλεως Σάμου (που αφορά στη Μονή Βροντά) περιγράφεται το 1741 η έκταση τού μετοχίου της, τού Αγίου Κωνσταντίνου: "Ιδού γράφομεν, το μετόχιον εις τον άγιον Κωνσταντίνο με την τοποθεσία του ός καθώς ευρίσκεται δένδρα ήμερα και άγρια, σύνορον γιαλός, σύνορον ρεύμα, σύνορον Τεμηρτζή, σύνορον Χριστόδουλος Αλατζά, σύνορον Γιώργι Πουγιουκλή, σύνορον Σαρί Γιάννη, σύνορον Δημήτρι Τζοπέλη, σύνορον τού Διμάν τό ρεύμα, σύνορον Σταβερνήδες καί δύο εξωκλήσια τόν άγιον Νικόλαον καί τόν άγιον Ιωάννη"⁽⁴⁾.

Στον ίδιο κώδικα σημειώνεται αργότερα, (1784;): "Διά τού παρόντος δηλοποιώ ότι επειδή καί έλαβον το μετόχιον τόν άγιον Κωνσταντίνον με δύο αμπέλια καί τόν κήπον μέ τά δένδρα καί τά χωράφια κάτωθεν από τόν άγ[ι]ον, τα οποία εδώθησαν μέ κοινήν γνώμην τών πατέρων καί τό επάκτωσε διά χρόνους πέντε και υπόσχεται να πληρώνη τόν καθέκαστον χρόνον γρόσια εκατόν εξήντα όθεν εγράφθη είς τον κώδικα τού μοναστηριού. ¨ωαψπεω,  Σεπτεμβρίου η΄.  Νείλος Ιερομόναχος υπόσχομαι". 

Στον ίδιο κώδικα  οι Πατέρες τής Μονής έκαναν συμφωνία  το 1860  και ενοικίασαν για 50 χρόνια (μέχρι το 1910) στον Νικόλαο Χατζή Μαραγκού, κάτοικο τού Αγίου Κωνσταντίνου τού Δήμου τών "Έξ Γειτονιών", ένα χωράφι σύνδενδρο, τού οποίου τα όρια περιγράφονται λεπτομερώς στον κώδικα, καθώς και οι υποχρεώσεις τού ενοικιαστή και των κληρονόμων του (να στρεμματίσει εντός 7 ετών το χωράφι και να φυτεύσει αμπέλι). Το ενοίκιο ανήρχετο ετησίως σε 25 φορτώματα οίνου από το 7ο έτος τής ενοικίασης και μέχρι το τέλος. Η ενοικίαση υπογράφηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1863 στη Μονή Βροντά από τον Ηγούμενο Ιάκωβο, τον Σύμβουλο Ιερομόναχο Δανιήλ  και τον ενοικιαστή, επικυρώθηκε δε από τον Ηγεμόνα τής Σάμου Μ. Αριστάρχη.

Περί το 1869 ο ενιαίος πλέον οικισμός τού Αγίου Κωνσταντίνου περιλαμβάνει  (κατά τον Εμμ. Κρητικίδη στην "Τοπογραφία") 70 σπίτια, 1 ναό,  2 Μετόχια, ήτοι  τού αγίου Ιω. τού Προδρόμου υπαγόμενο στη Μονή τής Ζωοδόχου Πηγής και τού αγίου Κωνσταντίνου στην Κοκκαριανή (Βροντιανή), 1 σχολείο, 179 άνδρες (65 γεωργοί, 7 έμποροι, 12 ναύτες, 12 βιομήχανοι, 1 δάσκαλος, 2 ιερείς) και 185 γυναίκες = 364 άτομα.

Συμπεραίνεται από τις μέχρι τώρα πηγές (που εμείς τουλάχιστον διαθέτουμε) ότι το Μετόχι τουλάχιστον μέχρι και το β΄μισό τού 19ου αιώνα ανήκε στη Μονή Βροντά και  διατηρούσε την κτηματική περιουσία του , την οποία ενοικίαζε προς καλλιέργεια σε ιδιώτες. Σήμερα δεν σώζονται κελλιά ή προσκτίσματα, παρά μόνον ο ναός σε αρκετά καλή κατάσταση.

 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ  ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ  ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Είναι μονόκλιτη τρουλαία βασιλική, σταυρεπίστεγη (αξιόλογο δείγμα αυτού τού ιδιαίτερα διαδεδομένου τύπου στην Σάμο) με εξωνάρθηκα που ανήκει στην αρχική κατασκευή. Σύμφωνα με την αποτύπωση τού 1957 των Κ.Σπ.Παπαϊωάννου⁽⁵⁾ και Π.Βασιλάκη, ο ναός έχει εσωτερικές διαστάσεις 3,85Χ6,10μ.. Στεγάζεται με σχιστόπλακες. Ο τρόπος στέγασής του έχει τα χαρακτηριστικά τού σταυροειδούς εγγεγραμμένου τύπου ναών. Ο τρούλος είναι οκτάπλευρος, χωρίς τύμπανο και φέρει φωτοθυρίδες στις ανά δύο έδρες του. Στηρίζεται μέσω σφαιρικών τριγώνων επί των τόξων που με τη σειρά τους εδράζονται σε τέσσερις πεσσούς που προεξέχουν των πλευρικών τοίχων και σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο τού ναού. Στο μπροστινό δε και στο πίσω τμήμα τού ναού (που είναι σχεδόν ισομήκη) σχηματίζονται τυφλές πλευρικές αψίδες.

1957 - Κατά πλάτος Τομή

AΠΟΤΥΠΩΣΗ 1957- Κ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ- Π.ΒΑΣΙΛΑΚΗ

1957 - Κατά μήκος Τομή

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η κόγχη τού Ιερού είναι εξωτερικά ημιεξαγωνική με φωτοθυρίδα στην κεντρική έδρα της. Εσωτερικά φέρει την κόγχη τής Πρόθεσης και άλλες δύο στους πλάγιους τοίχους. Ο ναός φωτίζεται από ένα μόνον ορθογωνισμένο παράθυρο με  περιθύρωμα, που βρίσκεται στον βόρειο τοίχο. Πάνω από το υπέρθυρο δημιουργείται τυφλό τόξο από πλακοειδείς λίθους. Τα εμφανή τόξα από τούβλα ή και πλακοειδείς  λίθους στα ανοίγματα διατηρούνται κατά τον 16ο και 17ο αιώνα.

Φ.1999 - Η Πρόθεση στο Ιερό

Φ.1999 - Οι κόγχες στον εξωνάρθηκα

Φ.1999 - Τρούλος και σφαιρικά τρίγωνα

 

 

Στα δυτικά ο εξωνάρθηκας με εγκάρσιο ημικυλινδρικό θόλο  είναι κλειστός από τις δύο στενές πλευρές του ,ενώ στην κύρια όψη  φέρει δύο χοντρούς πεσσούς που δημιουργούν τρία  στενά τοξωτά περάσματα. Το κεντρικό άνοιγμα αντιστοιχεί απόλυτα με τον άξονα τής πόρτας τού ναού. 

Στους τοίχους ανοίγονται μικρές ασύμμετρες κόγχες. Στον δυτικό τοίχο τού εξωνάρθηκα ανορθώνεται το λιτό τετράγωνο καμπαναριό  με στενά αψιδωτά ανοίγματα σε κάθε πλευρά του. 

Οι λιθοδομές τού ναού εξωτερικά (κατά το 1957 που αποτυπώθηκε ο ναός, αλλά και το 1999 που ασχοληθήκαμε προσωπικά), ήταν ανεπίχριστες. Αυτό, σε συνδυασμό με την επικάλυψη των θόλων από σχιστόπλακες, με τις αναλογίες και την ογκοπλασία τού ναού, ακόμα και τού μικρού εξωνάρθηκα με τα στενά ανοίγματα, προσδίδει γραφικότητα και εναρμόνιση με το αιγαιοπελαγίτικο περιβάλλον μέσα στο οποίο οικοδομήθηκε.

 

ΤΟ ΔΑΠΕΔΟ

 

Το δάπεδο τού εξωνάρθηκα είναι στρωμένο με μαρμάρινες, ορθογωνισμένες παλιές πλάκες, στο χρώμα τής ώχρας. Με το ίδιο υλικό έγινε και η  πλακόστρωση τού εξωνάρθηκα τού ναού τής Αγίας Τριάδος στον "Μαχαλά Βαλεοντάτες".

Φ.1999 -Ανάγλυφο στο Ιερό Βήμα

Φ.1999 - Το δάπεδο τού εξωνάρθηκα

Φ.1999 -Το δάπεδο τού ναού

Το δάπεδο τού ναού είναι επιστρωμένο με λευκά μάρμαρα --από μεταγενέστερης φάση-- που φέρουν ανάγλυφο διάκοσμο και σχηματίζουν ένα σχέδιο σε συνδυασμό  με βότσαλα, όπως είδαμε και στους ναούς τής περιοχής: στον Άγιο Γεώργιο (αρχές 18ου) στον "Μαχαλά Μαργαρίτες" και στην Αγία Τριάδα (1716) στον "Μαχαλά Βαλεοντάδες". Στο σκαλοπάτι μπροστά στο τέμπλο υπάρχει στρογγυλή επτάκτινη παράσταση ιδιαίτερης δεξιοτεχνίας. Το κεντρικό της στοιχείο επαναλαμβάνεται επακριβώς και στο ανάγλυφο που βρίσκεται στο κέντρο τού δαπέδου τού ναού, πλαισιωμένο από μια πολύκτινη  παράσταση. Είναι παρόμοια με αυτή που βρήκαμε στο Δίδυμο εκκλησάκι τού Αγίου Τρύφωνα-Σταυρού στον Κάμπο Βουρλιωτών, στο Παλαιοχώρι.

Φ.1999 - Ανάγλυφο δαπέδου στο κέντρο τού ναού

 

1910 -Στον Αγ. Τρύφωνα-Παλαιοχώρι Βουρλιωτών

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πρόκειται για δουλειά τού μαρμαρογλυφέα Μιχαήλ, που άφησε επίσης τον υπέροχο δικέφαλο αετό με τα κυπαρίσσια στο δάπεδο τής Αγίας Πελαγίας στο Παλαιοχώρι. Τα κοινά μεταξύ τους στοιχεία  συντείνουν στα έργα που φιλοτέχνησε ο ίδιος κατά τις εργασίες εξωραϊσμού τής Μονής Βροντά στα 1776. Από την μελέτη μας στην περιοχή προκύπτει ότι κατά το β΄μισό τού 18ου αιώνα, (πρωτοστατούντων των ιερομονάχων τής Βροντιανής και ιδιαίτερα τού Ηγουμένου Ιακώβου), επιδιώχθηκε μια τάση  εξωραϊσμού όχι μόνον τής Μονής Βροντά, αλλά και άλλων εξαρτημένων σ΄αυτή παρεκκλησίων και μετοχίων στην ευρύτερη περιοχή  με την καλλιτεχνική συνδρομή τού Μιχαήλ. 

Φ.1999- Το μοναδικό παράθυρο

 

 ΤΟ ΤΕΜΠΛΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

 

Το τέμπλο τού ναού είναι ξυλόγλυπτο, έργο δεξιοτέχνη ξυλογλυφέα, και φέρει κάτω από τον σταυρό την χρονολογία "1790 .... ....". (Η αναφορά σε ονόματα ξυλογλυφέων είναι αρκετά σπάνια για τέμπλα τού 18ου αιώνα).

 Τον 18ο αι. τα τέμπλα διακρίνονται για τη διάτρητη (έξεργη) τεχνική τους και την πλαστικότητα των παραστάσεων. Τα κυρίαρχα πλέον θέματα είναι οι ολόγλυφες ανθρώπινες μορφές (π.χ. τέμπλο Χριστού στο Παλαιό Καρλόβασι), σκηνές  καθημερινών ασχολιών και μύθων, σκηνές τής Αγίας Γραφής, βίοι αγίων κ.λ.π., καθώς και πλήθος φυτικών και ζωϊκών μοτίβων (π.χ. τέμπλο Πατμιακού Μετοχίου Αγίας Τριάδος Καστανιάς) που αλληλοσυμπλέκονται⁽⁶⁾. Προηγήθηκε (από τον 17ο αι. στον 18ο αι.)  μια περίοδος μετάβασης από τα πρόστυπα ξυλόγλυπτα τέμπλα στα πιο έντονα διακοσμημένα τέμπλα τής μπαρόκ περιόδου (που χαρακτηρίζει την εκκλησιαστική ξυλογλυπτική τού 18ου αι.), οπότε εισάγονται νέα μοτίβα (πρωτόπλαστοι, ελισσόμενοι βλαστοί, πολύπλοκα φυτικά μοτίβα, ζωόμορφες παραστάσεις), που απεικονίζονται ρεαλιστικά και συνυπάρχουν με μοτίβα της περιόδου τού 17ου αι. (δρακόμορφα όντα, αχιβάδες, δελφίνια, επιπεδόγλυφοι περιελισσόμενοι βλαστοί).

Φ.1999- Τα θωράκια

Φ.1999- Δωδεκάορτο και πυραμίδα τέμπλου

Φ.1999- Το υπέρθυρο τής Ωραίας Πύλης

 

 

Στην περίπτωση τού τέμπλου τού Αγίου Κωνσταντίνου παρατηρείται η χρήση τής έξεργης τεχνικής συνδυασμένη με  διάτρητες ζώνες. Είναι έντονα διακοσμημένο με παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη, με πολλά φυτικά  θέματα -κυρίως ανθέμια με φυλλώματα και ελισσόμενοι βλαστοί - που αλληλοσυμπλέκονται στα θωράκια με πουλιά συμμετρικά τοποθετημένα, ενω` στο τελευταίο διάζωμα (κάτω από τον σταυρό) συνυπάρχουν με δύο δρακόμορφες, φτερωτές, έξεργες παραστάσεις. Όλη η τελευταία ζώνη πάνω από το Δωδεκάορτο είναι τής έξεργης διάτρητης τεχνικής. Πάνω από τα θωράκια τοποθετούνται οι δεσποτικές εικόνες, ανάμεσα στις οποίες υψώνονται κατακόρυφα ισομήκη στρογγυλά στυλώματα διακοσμημένα με ανθέμια και λογχοειδή φύλλα. 

 

Φ.1999- Μέρος τού τέμπλου.

Τα κάθετα στυλώματα είναι συγχρόνως και οι παραστάδες, που ορίζουν τις θύρες τής Ωραίας Πύλης. Στο κάτω μέρος, στο ύψος τού θωρακίου είναι τετραγωνισμένα με τον ίδιο διάκοσμο.  Στο κέντρο των θωρακίων υπάρχουν ανάγλυφα "μετάλλια" που περιβάλλονται από βλαστούς με φυτική κορωνίδα, στο επάνω δε μέρος  αριστερά και δεξιά τής Ωραίας Πύλης υπάρχουν δύο ανάγλυφες παραστάσεις με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη. Το υπέρθυρο τής Ωραίας Πύλης σχηματίζει  ημικυκλικό τόξο με μια στενή διάτρητη ζώνη. Στο τελείωμα των παραστάδων  στηρίζεται το επιστύλιο (ή Θριγκός ή Μεσαία ζώνη): Η επάνω από τις δύο πρώτες ζώνες που το απαρτίζουν είναι τής διάτρητης επίσης τεχνοτροπίας. Η τρίτη δε και υψηλότερη είναι αυτή τού δωδεκάορτου. Μεταξύ τους υπάρχουν ενδιάμεσες στενότερες διακοσμητικές ταινίες (κοσμήτες). Χρησιμεύουν για να καταδείξουν τη μετάβαση και την εναλλαγή των ζωνών τού θριγκού. 

Στο Δωδεκάορτο  οι σκηνές αποδίδονται σε παραλληλόγραμμα αψιδωτά σανιδώματα, που χωρίζονται από στρογγυλούς ανάγλυφους κιονίσκους. Απεικονίζονται σκηνές από τη ζωή τού Χριστού. Στην ανώτερη ζώνη (πυραμίδα) αναπτύσσεται πλούσιος φυτικός διάκοσμος με ελισσόμενους βλαστούς που ξεκινούν από ένα κεντρικό "μετάλλιο".  Δύο φτερωτοί δράκοι στέκονται αντικριστά, στις δύο πλευρές του (σημειώνουμε ότι στη βάση της πυραμίδας των τέμπλων του 17ου αιώνα τοποθετούνταν δελφίνια, που αργότερα μετεξελίχθηκαν σε όντα δρακόμορφα) και δύο πουλιά  χαμηλότερα στη ζώνη. Στο κέντρο τής πυραμίδας υψώνεται μεγάλος ξύλινος σταυρός. Διαμορφώνει στις απολήξεις των κεραιών του τρίλοβα δισκάρια. Πλαισιώνεται περιμετρικά από διάτρητης τεχνικής διάκοσμο ενώ τα τρίλοβα δισκάρια απολήγουν σε ανθέμια διάτρητης επίσης τεχνικής. Δεν υπάρχουν "λυπηρά".  

Φ.1999- Λεπτομέρεια στυλώματος τέμπλου

Φ.1999- Εικόνα Κωνσταντίνου-Ελένης

Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι ο άλλοτε Μητροπολίτης Σάμου (και μετέπειτα Σιδηροκάστρου) Ιωάννης Παπάλης αναφέρει μεν ότι το τέμπλο τού ναού κατασκευάστηκε στα 1790⁽⁷⁾, χρονολογία που αναγράφεται πράγματι στην πυραμίδα τού τέμπλου, ο ίδιος όμως σε άλλο σημείο τού έργου του  ταυτίζει τη χρονολογία τού τέμπλου με την χρονολογία κατασκευής τού ναού (όπως έκανε άλλωστε και ο Επ. Σταματιάδης παλαιότερα). Σύμφωνα όμως με τις γραπτές πηγές που ήδη αναφέραμε ο ναός προυπήρχε  τουλάχιστον τού 1694.

 

Ο Πάνω Άγιος το 2010

 

 

 

 

 

Οι οικιστές θα πρέπει στοχευμένα να επιλέξανε τη θέση τής νέας εγκατάστασης πάνω από το Μετόχι αυτό τής Μονής Βροντά κι έδωσαν και το όνομα στο μικρό χωριό τους. (Ωστόσο στο Συγγίλιο τού 1745 αναφέρεται και η τοποθεσία "Κώστα"!). Το 1741 φαίνεται πως οι οικιστές  έχουν ήδη διαμορφώσει  το ιδιωτικό τους καθεστώς  γύρω από την έκταση που διέθετε το Μετόχι. Περιγράφονται τα κτήματα: τού Τεμηρτζή, τού Χριστόδουλου Αλατζά, τού Γιώργι Πουγιουκλή, τού Σαρί Γιάννη, τού Δημήτρι Τζοπέλη, τού Διμάν.. Στην ίδια τοποθεσία τού οικισμού υπήρχε και παλιό εκκλησάκι τής Παναγίας (Κοίμησις τής Θεοτόκου). Το 1923-1926 νέα εκκλησία χτίστηκε στα ερείπια προηγούμενου ναού, με τη σημαντική δωρεά Μικρασιατών. Το κωδωνοστάσιο φέρει χρονολογία 1878 και λέγεται ότι σώζεται από προηγούμενο ναό.

 

                                                                     

 

📚  Πηγές: 

 

(1) Εμμ. Ι. Κρητικίδης “Τοπογραφία- Αρχαία και σημερινή τής Σάμου”. Εν Ερμουπόλει- Εκ τού τυπογραφείου Ρενιέρη Πρίντεζη- 1869

(2) Επαμεινώνδας Ι. Σταματιάδης "Σαμιακά -Ιστορία τής νήσου Σάμου από τών παναρχαίων χρόνων μέχρι τών καθ΄ημάς", Τ. 4ος, σελ.17 - Εν Σάμω εκ τού Ηγεμονικού τυπογραφείου 1886

(3) Επαμεινώνδας Ι. Σταματιάδης "Σαμιακά -Ιστορία τής νήσου Σάμου από τών παναρχαίων χρόνων μέχρι τών καθ΄ημάς", Τ. 4ος - Εν Σάμω εκ τού Ηγεμονικού τυπογραφείου 1886

(4) Μ.Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗ - ΠΑΝ. ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ "Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΑΡ. 90 ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΑΜΟΥ ΚΑΙ Η ΣΑΜΙΑΚΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΑ"- ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΦΑΡΟΣ-EΠΙΣTHMONIKON ΘEOΛOΓIKON ΠEPIOΔIKON -ΣΥΓΓPAMMA TOY ΠATPIAPXEIOY AΛEΞANΔPEIAΣ KAI ΠΑΣΗΣ ΑΦPIKHΣ- TOMΟΣ ΠΓ΄-ΠΔ΄ (2012-2013)

(5) K. Σπ. Παπαϊωάννου "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου" Πνευματικό Ιδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου" Αθήνα 1997 

(6) Ιωάννα Π.Παραφέστα "Ι. Π.ΠΑΡΑΦΕΣΤΑ- "ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟ ΜΕΤΟΧΙ ΑΓ.ΤΡΙΑΔΑ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΣΑΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ" 2020 - parafestareseatch.blogspot.gr

(7) Mητροπολίτου Σιδηροκάστρου Ιωάννου- “Η εκκλησία τής Σάμου από τής ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερον” Σάμος 1967 – Ιωάννης Παπάλης (Διετέλεσε Επίσκοπος Σάμου από το 1948 ως 1967) Εγραψε το βιβλίο του μέχρι το 1964

Εικόνες: 

 (1) httpswww.booking.comhotelgrvaleondades.el.htmlaid=356980&label=gog235jc-1DCAMoXEISYWdpb3Mta29uc3RhbnRpbm9zSAhYA2hciAEBmAEIuAEXyAEP2AED6AEB-AECiAIBqAIDuALrtOuVBsACAdICJGU5Y2NhZjk0LTNkZjEt -

(2) Λοιπές φωτογραφίες: Ι. Π. Παραφέστα Φ. 1999