ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ "ΒΛΑΧΑΤΕΣ" ΥΔΡΟΥΣΣΑΣ

 Ιωάννα  Π. Παραφέστα - Αρχιτέκτων Μηχανικός - Καταγραφή 1997

 

Είναι μικρό εκκλησάκι στο δρόμο για την Υδρούσσα, σε μικρή απόσταση από την διασταύρωση με την Εθνική οδό Καρλοβασίου - Βαθέος και ανατολικά τού Φουρνιώτικου ρέματος. Στα βορειοανατολικά αυτού και σε μικρή απόσταση βρίσκεται ο "Περακάμπος τής Παναγίτσας", όπου υπήρχε βυζαντινός οικισμός  στην περιοχή τού Λεπροκομείου. Βόρεια τού Αγίου Γεωργίου υπάρχει και η Θέση "Βίγλα" που υποδηλώνει κάποια αμυντική οργάνωση τού πληθυσμού τής περιοχής, κατά το μακρινό παρελθόν.

 Το εξωκκλησάκι από Νοτιοανατολικά-1997

 

 

Δυτική όψη-1997

 

 

 

 

 

Ο ναός ανήκει στον τύπο τού δρομικού, μονόχωρου, θολοσκεπούς. Καλύπτεται από δίρριχτη στέγη και σήμερα από κεραμίδια. Περί το 1997 έγιναν εργασίες αποκατάστασης. Αντικαταστάθηκε η στέγη από κεραμίδια. Το τσιμεντένιο σενάζι στους τοίχους αλλά και στο κωδωνοστάσιο είναι εμφανές. Κάτω από αυτό παρέμειναν τα πέτρινα γείσα.

 

Το κτίσμα έχει εξωτερικές διαστάσεις 4,35Χ7,62μ. Οι εσωτερικές διαστάσεις είναι 3,08Χ5,80μ. και το ύψος μέχρι τη γένεση τού θόλου είναι 1,96μ., μέχρι δε το κλειδί του 3,35μ.. Το πάχος των τοίχων είναι 0,59μ. ως 0,63μ.. Γίνεται χρήση αργολιθοδομής με μεγάλες ή μικρότερες ακατέργαστες πέτρες, ημίξεστες στις εξωτερικές ακμές των τοιχοποιϊών και κονιάματος. Η αργολιθοδομή με ακατέργαστες πέτρες και άφθονο κονίαμα είναι πολύ συνηθισμένος τρόπος για μικρούς ναούς στα νησιά από τον 10ο-15ο αιώνα, αλλά και κατά την α΄ μεταβυζαντινή περίοδο. Ενίοτε στις πέτρες παρεμβάλλονταν και τούβλα ή κεραμίδια σε τυχαίες θέσεις.

Ο θόλος τού ναϋδρίου είναι ημισφαιρικός και στη γένεσή του απολήγει σε ένα ραβδωτό τελείωμα που προεξέχει των κατακόρυφων τοίχων.

Η Πρόθεση & αριστερά επάνω η φωτοθυρίδα

Η κόγχη τού Ιερού (ημικυκλικής σχεδόν κάτοψης) έχει άνοιγμα εσωτερικά 1,60μ. και βάθος 0,60μ..  Εξωτερικά είναι ένα ατελές ημικύκλιο. Αριστερά υπάρχει η μεγάλη ημικυκλική κόγχη τής Πρόθεσης και στον νότιο τοίχο η κόγχη τού Διακονικού ορθογωνικής κάτοψης. Μια αντίστοιχη κόγχη βρίσκεται στον βόρειο τοίχο, δίπλα στην Πρόθεση, με την ιδιομορφία ότι το επάνω μέρος στενεύει και χρησιμεύει σαν φωτοθυρίδα, πλάτους εξωτερικού 0,32μ., λόγω έλλειψης φωτοθυρίδας στην κόγχη τού Ιερού. Η κορυφή τής σχεδόν ημικυκλικής καμάρας τού Ιερού έχει ύψος 1,96μ. Η Αγία Τράπεζα βρίσκεται εκτός τής κόγχης τού Ιερού. Πρόκειται για μια πέτρινη πλάκα τοποθετημένη πάνω σε κολονάκι.

Ο ναός φωτίζεται από δύο  παράθυρα στους πλευρικούς τοίχους. Αυτό τού νοτίου τοίχου έχει πλάτος: 0,85μ., ενώ τού βορινού: 0,54 μ. Το βορινό παράθυρο έχει ίσως πέτρινο περιθύρωμα ,που χάθηκε κάτω από σοβά και ασβέστες. Στο επάνω μέρος διατηρείται πέτρινος κοσμήτης που προεξέχει. Το νότιο δεν μας δίνει την ίδια αίσθηση και ίσως να διανοίχθηκε αργότερα.

Αποτύπωση 1997- Ι.Παραφέστα

Η πόρτα μικρών διαστάσεων 0.74Χ1,80μ. φέρει σταυρό στο υπέρθυρο όπου υπάρχει ημικυκλικό τυφλό τόξο ύψους 0,47μ., που περιβάλλεται από μια άτεχνη σειρά λίθων  τοποθετημένων κάπως τυχαία.

Τον 15ο,16ο και εν μέρει τον 17ο αιώνα, τα παράθυρα για λόγους τεχνικούς και άλλους γίνονται μικρότερα απ΄ότι εκείνα τού 12ου αιώνα κι εφεξής. Σε όψιμα παραδείγματα παίρνουν τη μορφή πολεμίστρας, πολύ στενά προς τα έξω διευρυνόμενα προς τα μέσα, αλλά και οι πόρτες γίνονται μικρές και χαμηλές, ενίοτε με ανακουφιστικό τόξο πάνω από το υπέρθυρο στο τύμπανο τού οποίου μπορούσε να υπάρχει τοιχογραφημένη παράσταση.

 

Το κωδωνοστάσιο στην νοτιοδυτική γωνία τού ναού

Η είσοδος με το ανακουφιστικό τόξο στο υπέρθυρο

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ανάμεσα στην πόρτα και το υπέρθυρο είναι πακτωμένη μέσα στον τοίχο ξυλοδεσιά (χατίλι), συνήθεια που επικράτησε στη μεταβυζαντινή περίοδο, επί οθωμανικής κυριαρχίας. Αφορούσε δε και τη χρήση αφανών στο πάχος των τοίχων ξυλοδεσιών (μαντωσιά).

Στη νοτιοδυτική άκρη τού κτίσματος υπάρχει λιθόκτιστο κωδωνοστάσιο. Έχει ημικυκλικό τόξο και πέτρινο κοσμήτη ολόγυρα - στο ύψος τής γένεσης τού τόξου. Κάτω από το σύγχρονο τσιμεντένιο σενάζ τής στέγης διατηρείται το παλιό πέτρινο γείσο. Πάνω δε από τα παράθυρα διατηρήθηκαν οι πέτρινοι κοσμήτες.

Η θεμελίωση τού ναού συνδέεται με εμφανή κρηπίδα που περιβάλλει τον ναό και υποστηρίζει την κόγχη τού Ιερού.

 

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο ή μεταβυζαντινό "εικονοστάσιον".  Διαμορφώθηκε από τον 16ο έως τον 17ο αιώνα,  όταν πάνω στο βυζαντινό "φράγμα" που χώριζε παλαιότερα τούς  ναούς τοποθετήθηκαν εικόνες. 

Μας ξάφνιασε ευχάριστα το τέμπλο τού Αγίου Γεωργίου, όταν το αντικρίσαμε μέσα σε αυτό το λιτό περιβάλλον. Οι υπερμεγέθεις παραστάσεις σε σχέση με τις μικρές διαστάσεις τού τέμπλου καταδεικνύουν έναν τολμηρό και αυθόρμητο τρόπο στολισμού και το κάνει κυρίαρχο μέσα στο χώρο. Σημαντικό ασφαλώς ρόλο στο αποτέλεσμα έχουν τα επιχρωματισμένα μέρη του.  Είναι καλότεχνο, ξύλινο, πρόστυπης, διάτρητης και έξεργης τεχνικής. Η μετάβαση από τα πρόστυπα ξυλόγλυπτα τέμπλα στα πιο έντονα διακοσμημένα τέμπλα τής επόμενης μπαρόκ περιόδου έγινε από τον 17ο στον 18ο αιώνα, οπότε εισήχθησαν νέα μοτίβα (πρωτόπλαστοι, ελισσόμενοι βλαστοί, πολύπλοκα φυτικά μοτίβα, ζωόμορφες παραστάσεις). Τα τέμπλα τού 18ου αιώνα διακρίνονται για τη διάτρητη και έξεργη τεχνική τους.

Η διακόσμηση τού τέμπλου τού Αγίου Γεωργίου, έγινε με αποκλειστικά φυτικές παραστάσεις. Συνδυάζει ανατολίτικα σχέδια εν είδη διάτρητης "πλεκτής ψάθας"  και διάτρητων περικοκλάδων με έξεργες ροζέττες, χρωματισμένες βαθυκόκκινες, έτσι ώστε να προβάλλουν περισσότερο και να αναδεικνύονται. Όμορφο είναι και το τελευταίο στοιχείο της επίστεψης τού τέμπλου, που σαν μεγάλο χρυσαφένιο κλαδί  επεκτείνεται προς τούς πλάγιους τοίχους  και περιστρεφόμενο στηρίζεται πάνω σε αυτούς. Διάφορα άλλα στοιχεία, χρυσαφένια επίσης (ή επιχρυσωμένα;),  οπως  μετάλλια, τρίλοβες φυτικές παραστάσεις, περιστρεφόμενοι βλαστοί   ρίχνουν φως, διάσπαρτα σε όλο το τέμπλο. 

 

Γενική έποψη τού ξυλόγλυπτου τέμπλου

Η Πύλη τής Πρόθεσης

 

 

 

 

 

 

Η Ωραία Πύλη

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Το κάτω μέρος τού τέμπλου (τα θωράκια) είναι ταμπλαδωτό. Το υπέρθυρο τής Ωραίας Πύλης σχηματίζει τρίφυλλο ημικυκλικό τόξο, ενώ τής πύλης τής Πρόθεσης προσομοιάζει με πέταλο. Πάνω από τις Δεσποτικές εικόνες υπάρχουν ζωγραφισμένα λουλούδια κι ένα νούφαρο στην εικόνα τής Παναγίας. Το τμήμα αυτό επιστέφεται από δύο στενές ανάγλυφες ζώνες που χρησιμεύουν για να καταδείξουν τη μετάβαση και την εναλλαγή με τη ζώνη τού θριγκού (μεσαία ζώνη). Ακολουθεί καθ΄ύψος, ο θριγκός με τα διάτρητα μοτίβα τής "πλεκτής ψάθας" και τούς περιπλεκόμενους βλαστούς σε κυκλική διάταξη. Δωδεκάορτο δεν υπάρχει. Τελευταία είναι η επίστεψη τού τέμπλου ή πυραμίδα, με τις μεγάλες, διάτρητες, περιελισσόμενες περικοκλάδες (βλαστοί) που δημιουργούν στην όλη ζώνη καμπυλώσεις. Ο βλαστός, απλός, διπλός ή τριπλός, διαφοροποιεί κάθε φορά το εικαστικό αποτέλεσμα. Σαν θέμα εμφανίστηκε ήδη από την παλαιοχριστιανική περίοδο, επικράτησε τον 11ο και 12ο αιώνα και εξελίχθηκε σε κύριο διακοσμητικό μοτίβο περισσότερο για επιμήκεις και στενές επιφάνειες.

Το κέντρο τής επίστεψης τού τέμπλου πλαισιώνεται από δύο γαλάζιες, όμοιες, αντικριστές παραστάσεις που προκαλούν μια ευχάριστη αντίθεση. Στο κέντρο ορθώνεται ο Σταυρός με τρίλοβα δισκάρια. Στις τρεις άκρες του φέρει  τριπλές απολήξεις  ακάνθων. Τέλος, δεξιά κι αριστερά τού Σταυρού υπάρχουν τα Λυπηρά. 

Το όμορφο αυτό έργο είναι τέχνη ανθρώπινη, που ανάμεσα στους πνευματικούς  συμβολισμούς που αποτύπωσε πάνω στο ξύλο ο καλλιτέχνης του  με τον "τολμηρό" τρόπο που το έκανε, εξέφρασε ακέραια  και τη δική του χαρά τής πίστης  ή τη δική του  χαρά τής ζωής.